» Lees dit nummer online

Met onder andere:

» Dossier: Soeverein Europa

» Golfstaten testen hun geopolitieke ambities in Afrika

» ‘Geavanceerde recycling’ maakt van alle plastic iets nuttigs

Achter in deze editie merkt de schrijver van het artikel ‘Wood wide web’ op dat veel van wat de wetenschap onderzoekt tot stand komt naar aanleiding van een fundamenteel narcistische vraag. De waarde van iets wordt afgemeten naar de mate waarin het ons aan onszelf herinnert of wordt bepaald door de vraag in hoeverre het ons een persoonlijk voordeel kan verschaffen – ook een belangrijke drijfveer. In dit geval gaat dat over de conclusies van Suzanne Simard, een Canadese bosecoloog, die bewezen heeft dat bomen met elkaar communiceren (zoals wij), elkaar waarschuwen (net als wij) en voedingsstoffen naar hun buren sturen (doen wij dat?). 

Het kan liggen aan het zogenaamde Baader-Meinhof-fenomeen – ook wel de frequentie-illusie genoemd – dat alles opeens een verwijzing naar de Europese Unie lijkt. De term werd bedacht door Terry Mullen, die nadat hij één keer de Baader-Meinhofgroep genoemd had, die naam ineens overal tegenkwam. Sinds we ons voor het dossier Europa een slag in de rondte lazen en het in samenwerking met weekblad De Groene Amsterdammer zonder stemming eens werden over de shortlist, lijken zelfs de ondergrondse netwerken in het bos een betere blauwdruk voor samenwerking dan de 27 landen bovengronds voor elkaar kregen. 

De EU is een ingewikkelde politieke gemeenschap waar geen enkele metafoor de lading van kan dekken

Want de menselijke eigenschappen die worden herkend in de symbiotische relatie die schimmels (‘mycorrhiza’) met bomen vormen, zouden niet misstaan in Brussel; de bomen zijn geen concurrenten die strijden om voedingsstoffen, maar – in Simards woorden – ‘supersamenwerkers’. De Bulgaarse politicoloog Ivan Krastev heeft het over vijf verschillende ‘stammen’ – pun intended – die gegroeid zijn tussen en binnen de Europese lidstaten. Joseph Borrell, hoofd buitenlandse zaken van de EU, maakte ook al een vergelijking met de natuur toen hij de verschuiving van kosmopolitisme naar etnoregionalisme een tijdje geleden een prachtige ‘tuin’ noemde die bedreigd wordt door de niet-Europese ‘jungle’ buiten haar grenzen. 

De EU is geen bos dat de gelederen sluit als er gevaar dreigt, maar een ingewikkelde politieke gemeenschap waar geen enkele metafoor de lading van kan dekken. Hoe Europa een pluralistische, heterogene, soevereine, coöperatieve en menselijke politieke gemeenschap kan worden die wél goed functioneert, communiceert en informeert, daar hebben we gelukkig economen, filosofen en politicologen voor. Het woord is aan Thomas Piketty, Mark Leonard, Yanis Varoufakis, Wolfgang Streeck, Paweł Świeboda, Nathalie Tocci en Tonia Mastrobuoni.

Katrien Gottlieb

gottlieb@360international.nl